استانداردهای تخلیه پساب در صنایع پتروشیمی ایران: راهنمای جامع و بهروز ۱۴۰۴
- مهدیه علی خانی
- بلاگ

صنایع پتروشیمی یکی از ستونهای اصلی اقتصاد ایران هستند و با تولید بیش از ۸۰ میلیون تن محصول در سال (طبق آمار وزارت نفت تا سال ۱۴۰۳)، نقش مهمی در توسعه کشور ایفا میکنند. اما این صنایع با چالش بزرگی به نام تخلیه پساب پتروشیمی مواجهاند که میتواند منابع آب، از جمله خلیج فارس و رودخانههای داخلی، را آلوده کند. استانداردهای تخلیه پساب صنایع پتروشیمی که توسط سازمان حفاظت محیط زیست ایران (DOE) تدوین شدهاند، راهکاری برای مدیریت این مشکل ارائه میدهند.
این مقاله به عنوان یک راهنمای جامع استانداردهای زیستمحیطی پتروشیمی، جزئیات پارامترها و حدود مجاز را بررسی میکند. اگر به دنبال اطلاعات دقیق و بهروز درباره حدود مجاز فاضلاب پتروشیمی هستید، این مقاله برای شماست!در انتهای این مقاله می توانید فایل pdf استانداردهای خروجی پساب صنایع پتروشیمی را دانلود کنید.
فهرست مطالب
Toggleچرا استانداردهای تخلیه پساب پتروشیمی اهمیت دارند؟
پسابهای صنایع پتروشیمی حاوی آلایندههایی مانند هیدروکربنهای آروماتیک (مثل بنزن و تولوئن)، فلزات سنگین (نیکل، کروم) و ترکیبات آلی فرار (VOCs) هستند که میتوانند اکوسیستمهای آبی را نابود کنند. استفاده از بهترین روشهای تصفیه فاضلاب صنایع پتروشیمی میتواند نقش مهمی در کاهش این آلایندهها و جلوگیری از آسیب به محیط زیست داشته باشد. بر اساس گزارشهای DOE، حدود ۳۰% آلودگی آبهای جنوبی ایران به این صنایع مربوط است. استانداردهای تخلیه پساب نه تنها برای حفاظت از محیط زیست ضروریاند، بلکه از سلامت عمومی و پایداری منابع آب حمایت میکنند. عدم رعایت این استانداردها میتواند به جریمههای سنگین (تا ۵۰۰ میلیون ریال) و تعطیلی واحدهای تولیدی منجر شود، همانطور که در سال ۱۴۰۲ چندین واحد در عسلویه با این مشکل مواجه شدند.
تاریخچه و چارچوب قانونی استانداردهای تخلیه پساب صنایع پتروشیمی
استانداردهای زیستمحیطی صنایع پتروشیمی در ایران از دهه ۱۳۵۰ آغاز شد، اما با قانون حفاظت محیط زیست (۱۳۵۳) و آئیننامه جلوگیری از آلودگی آب (۱۳۷۳) شکل رسمی به خود گرفت. DOE در سال ۱۳۸۵ این استانداردها را بهروزرسانی کرد و از سال ۱۴۰۰ با تمرکز بر مواد نوظهور مثل PFAS و میکروپلاستیکها، آنها را سختگیرانهتر کرد.
چارچوب قانونی شامل موارد زیر است:
- آئیننامه جلوگیری از آلودگی آب: تخلیه بدون مجوز DOE ممنوع است و حدود بر اساس نوع آب دریافتکننده (سطحی، زیرزمینی، دریا) تعیین میشود.
- ارزیابی اثرات زیستمحیطی (EIA): پروژههای پتروشیمی باید EIA انجام دهند و استانداردهای تخلیه را رعایت کنند.
- سامانه جامع DOE: گزارشدهی آنلاین نتایج آزمایشها اجباری است.
- همکاری با وزارت نفت: استانداردهای خاص برای مناطق ویژه مثل عسلویه با تأکید بر BAT.
در مقایسه با استانداردهای EPA، حدود فلزات سنگین مشابه است، اما برای VOCs به دلیل شرایط آب و هوایی گرم ایران، سختگیرانهتر عمل میشود.
آزمایشات و نظارت بر پساب صنایع پتروشیمی
آزمایشات پساب پتروشیمی یکی از مراحل کلیدی برای اطمینان از رعایت استانداردهای سازمان حفاظت محیط زیست ایران (DOE) است که شامل مجموعهای از تستهای دقیق برای اندازهگیری پارامترهایی مثل pH، BOD5، COD، TSS، هیدروکربنهای کل (THC)، فلزات سنگین (مانند سرب، کروم، نیکل)، سیانید، فنل، و ترکیبات آلی فرار (VOCs) میشود؛ این آزمایشها با استفاده از روشهای استاندارد مانند pH، BOD5 برای COD، و GC-MS برای VOCs انجام میشوند و معمولاً با نمونهبرداری مرکب ۲۴ ساعته (هر ۴ ساعت یک نمونه) و فوراً پس از آخرین واحد تصفیه صورت میگیرند تا دقت نتایج تضمین شود؛
نظارت بر این آزمایشها از طریق پایش آنلاین با سنسورها، گزارشدهی ماهانه به سامانه جامع DOE، و بازرسیهای دورهای توسط یگان حفاظت محیط زیست انجام میشود که در سال ۱۴۰۳ با اجباری شدن سیستمهای IoT برای پایش لحظهای، دقت و سرعت این فرآیندها افزایش یافته است؛ هدف اصلی این آزمایشات، شناسایی نقاط ضعف در تصفیه و اطمینان از کاهش آلایندهها به زیر حدود مجاز (مثلاً COD زیر 150 میلی گرم برلیتر برای آبهای سطحی) است تا از آلودگی منابع آبی جلوگیری شود.
پارامترهای کلیدی و استاندارد های تخلیه پساب پتروشیمی
پارامترهای استاندارد DOE برای پساب پتروشیمی بر اساس نسخه ۱۴۰۳ این سازمان تعریف شدهاند. این پارامترها به سه دسته فیزیکی، شیمیایی و میکروبیولوژیکی تقسیم میشوند. جدول زیر حدود مجاز برای تخلیه به آبهای سطحی را نشان میدهد (جزئیات کامل در فایل PDF موجود است):



