مراحل تصفیه فاضلاب شهری

فهرست مطالب
Toggleتعریف فاضلاب
فاضلاب عبارت است از هر آبی که برای مصرف خاص تهیه شده باشد و به هر دلیلی کیفیت خود را برای آن مصرف از دست بدهد. آب پس از مصرف به ناخالصی هایی آلوده می شود که گاهی با روش های متداول و حتی مدرن تصفیه نیز قادر به حذف آن نخواهیم بود.یک متر مکعب فاضلاب می تواند 14 تا 20 مترمکعب آب را آلوده نماید که نیاز به تصفیه آب آلوده برای مصرف دارد. برخی از آلاینده ها مانع از استفاده آب برای مصارف معین نظیر آشامیدن،استحمام، تفریح، زراعت، مصارف صنعتی و غیره می شوند که به آن آلودگی یا Pollutant می گویند. برخی دیگر از آلاینده های موجود در فاضلاب برای انسان و موجودات دیگر مضر هستند که آن ها را Contaminant می نامند.
اهداف تصفیه فاضلاب
منظور از تصفیه فاضلاب سرعت بخشیدن به نیروهای طبیعی تحت شرایط کنترل شده برای اهداف اولیه زیر است:
1) حذف مواد معلق و شناور
2) شکستن مواد آلی قابل تجزیه بیولوژیکی (مواد آلی فسادپذیر) به مواد معدنی و کم ضرر
3) نابودی میکروارگانیسم های پاتوژن و انگل ها
4) حذف مواد سمی
ولی از مهم ترین اهداف تصفیه فاضلاب می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پاک نگهداشتن محیط زیست
- بازیابی و استفاده مجدد از فاضلاب
مراحل تصفیه فاضلاب
1) تصفیه مقدماتی یا اولیه فاضلاب (Primary Treatment)
عبارت است از جداسازی اجزایی از فاضلاب که واحدهای عملیاتی و فرآیندی و سیستم های کمکی ایجاد می کنند. این واحد ها شامل تصفیه فیزیکی از قبیل آشغالگیری، دانه گیری و ته نشینی اولیه است. برای مثال واحد آشغالگیری و خرد کردن به منظور جداسازی قطعه سنگ ها و پارچه ها، واحد دانه گیری به منظور حذف مواد معلق درشتی که سبب فرسایش یا گرفتگی دستگاه ها می شوند و واحد شناوری برای جداسازی مقادیر زیاد روغن و چربی مورد استفاده قرار می گیرند. در صورتی که جریان ورودی به یک تصفیه خانه کمتر از 1000 مترمکعب در روز باشد، تصفیه مقدماتی برای یک تصفیه خانه شهری اقتصادی نیست.
هدف از تصفیه اولیه جداسازی مواد جامد (جامدات معلق و بخشی از BOD معلق) از فاضلاب ورودی است. جامدات معدنی در کانال های دانه گیر و بیشتر جامدات معلق آلی در اثر ته نشینی جدا می شوند. یک سیستم تصفیه اولیه واقعی می بایست تقریبا نیمی از جامدات معلق در فاضلاب ورودی را جدا نماید. BOD مربوط به این جامدات تقریبا 30 درصد کل فاضلاب ورودی را تشکیل می دهند.
1) واحد آشغالگیری
آشغالگیری اولین واحد عملیاتی در تصفیه خانه فاضلاب بوده ودر واقع دستگاهی با روزنه های عموما هم اندازه است که برای نگهداری مواد جامد معلق درشت موجود در فاضلاب مورد استفاده قرار می گیرد. هدف اصلی از نصب آشغالگیرها، حفاظت پمپ ها و دیگر تجهیزات مکانیکی همراه با جلوگیری از گرفتگی شیرآلات و سایر واحدهای تصفیه خانه فاضلاب است. آشغالگیرها بر اساس شکل به دو دسته میله ای و مشبک و بر اساس کاربردشان به دو دسته دستی و مکانیکی تقسیم بندی می شوند که معمولا آشغالگیر های دستی برای تصفیه خانه های کوچک مورد استفاده قرار می گیرند.
2) واحد دانه گیری
حوضچه دانه گیری، اولین واحدی است که عمل ته نشینی در آن انجام می گیرد.حوضچه های دانه گیری به منظور جداسازی دانه هایی نظیر شن،سنگریزه و سایر جامدات سنگین که سرعت ته نشینی یا وزن مخصوص آن ها بیشتر از جامدات آلی فسادپذیر موجود در فاضلاب است، به کار می روند. معمولا به ذراتی که اندازه قطر آن ها بیش از 0/2 میلی متر بیشتر است، مواد دانه ای می گویند. معمولا حوضچه های دانه گیری به سه نوع کلی تقسیم بندی می شوند، 1) سیستم دانه گیری با جریان افقی (مستطیلی و دایره ای)، 2) سیستم دانه گیری با هوادهی، 3) سیستم دانه گیری گردابی.
3) واحد ته نشینی اولیه
ته نشینی عبارت است از جداسازی ذرات معلق سنگین تر ازآب از طریق ترسیب ثقلی . عمل ته نشینی برای حذف مواد دانه ای،حذف ذرات در مخزن ته نشینی اولیه، حذف لخته بیولوژیکی در مخزن ته نشینی لجن فعال و حذف لخته شیمیایی در مواردی که از فرایند انعقاد شیمیایی استفاده شده است، به کار گرفته می شود. همچنین از این عمل برای تغلیظ جامدات در تغلیظ کننده های لجن استفاده می شود.
2) تصفیه ثانویه یا تصفیه بیولوژیکی فاضلاب (Biological or secondary treatment)
شامل تصفیه بیولوژیکی از قبیل هوادهی و استفاده از باکتری های گوناگون موجود در فاضلاب برای تصفیه آن است. راهبری تاسیسات تصفیه ثانویه نسبت به مرحله مقدماتی به انرژی و هزینه بیشتری نیاز دارد. هدف اصلی تصفیه ثانویه فاضلاب، جداسازی مواد آلی قابل تجزیه بیولوژیکی و مواد جامد معلق است.این جداسازی از طریق تبدیل بیولوژیکی مواد آلی کلوئیدی و محلول به جرم زنده که بعدا ازطریق ته نشینی حذف می شوند، انجام می پذیرد. فرایندهای لجن فعال (رشد معلق) و صافی چکنده (رشد چسبیده) اهداف تصفیه ثانویه را تامین می کند.
پنج گروه اصلی از فرآیندهای تصفیه بیولوژیک عبارت اند از: فرایندهای هوازی، فرایندهای آنوکسیک، فرایندهای بی هوازی،فرایندهای مرکب بیهوازی-هوازی-آنوکسیک و فرایندهای برکه ای. بسته به اینکه تصفیه در سیستم های رشد معلق، رشد چسبیده و یا ترکیبی از آنها صورت پذیرد، هر یک از فرایندها را باز به انواع دیگری تقسیم بندی می کنند: عمده ترین فرایند های بیولوژیکی مورد استفاده در تصفیه فاضلاب عبارتند از: 1)فرایندهای لجن فعال،2) لاگون های هوادهی، 3) صافی های چکنده، 4) تماس دهنده های بیولوژیکی دوار (RBC)، 5) برکه های تثبیت
فرآیند لجن فعال
3) تصفیه مرحله سوم یا تصفیه پیشرفته
تصفیه پیشرفته فاضلاب به آن سطح از تصفیه اطلاق می شود که هدف از آن جداسازی اجزایی نظیر نوترینت ها، ترکیبات سمی و مقادیر زیاد مواد آلی و مواد جامد معلق است. لخته سازی شیمیایی، انعقاد و ته نشینی و به دنبال آن مراحل صافی سازی و کربن فعال می توانند اهداف تصفیه پیشرفته را تامین نمایند. فرایندهایی چون اسمز معکوس و تبادل یونی نیز که به منظور جداسازی مواد محلول استفاده می شوند، در تصفیه پیشرفته حائز اهمیت هستند.
به طور کلی شامل زلال سازی و تصفیه های تکمیلی از قبیل تکمیل عمل نیترات سازی و نیترات زدائی، عبور فاضلاب از صافی های ماسه ای، کاربرد کربن فعال، نمک زدایی به روش تبادل یونی، حذف فسفر و… است. در واقع هدف از تصفیه پیشرفته، حذف آلاینده هایی هست که در تصفیه اولیه و ثانویه جدا نشده اند، ولی بیشترین کاربرد آن حذف ازت و فسفر و نیز مواد آلی مقاوم از فاضلاب است.
روش های مختلفی جهت حذف فسفر و ازت وجود دارد، جهت حذف فسفر روش های A/O یا حذف فسفر از جریان اصلی، فرایند فوستریپ یا حذف فسفر از جریان جانبی و فرایند SBR کاربرد دارد و برای حذف توام نیتروژن و فسفر فرایندهای A2/O، فرایند باردنفو و فرایند UCT کاربرد دارد.
بهرهبرداری بهینه؛ گام نهایی در تکمیل فرآیند تصفیه فاضلاب شهری
یکی از مراحل حیاتی اما کمتر مورد توجه در تصفیه فاضلاب شهری، مرحله بهرهبرداری و نگهداری سیستمهای تصفیه پس از راهاندازی است. بهرهبرداری اصولی از واحدهای مختلف مانند هوادهی، تهنشینی ثانویه، برگشت لجن و گندزدایی، نهتنها کیفیت پساب خروجی را تضمین میکند، بلکه از بروز خسارات زیستمحیطی و فنی جلوگیری مینماید.
چالشهایی نظیر کاهش اکسیژن محلول، تجمع لجن، نوسان بارگذاری آلی یا اختلال در فرآیندهای نیتریفیکاسیون تنها با حضور اپراتورهای آموزشدیده و اجرای یک سیستم دقیق نگهداری پیشگیرانه قابل کنترل است.
📌 برای آشنایی بیشتر با اصول مدیریت تصفیهخانهها و ملاحظات بهرهبرداری، مقاله مکمل راهنمای کامل بهره برداری و نگهداری از تصفیه خانه های فاضلاب را مطالعه فرمایید.
نقش نگهداری پیشگیرانه در حفظ عملکرد بلندمدت سیستمهای تصفیه شهری
با پایان یافتن مراحل تصفیه مقدماتی، ثانویه و پیشرفته، تازه وارد یکی از مهمترین مراحل تصفیه فاضلاب شهری میشویم: نگهداری روزانه و پایش مستمر تجهیزات و فرآیندها. اگر این بخش نادیده گرفته شود، حتی مجهزترین تصفیهخانهها نیز به مرور زمان بازده خود را از دست میدهند و کیفیت پساب نهایی افت میکند.
با تدوین برنامههای زمانبندی شده برای سرویس تجهیزات، کالیبراسیون سنسورها، ثبت روزانه دادهها و آموزش مستمر اپراتورها، میتوان از هزینههای سنگین ناشی از خرابی سیستمها پیشگیری کرد و از تخطیهای زیستمحیطی جلوگیری نمود.
🎯 اگر به دنبال یک منبع آموزشی کامل و کاربردی برای آموزش تیم فنی خود هستید، پیشنهاد میکنیم حتماً پکیج جامع و کاربردی بهره برداری و نگهداری از تصفیه خانه های فاضلاب را مطالعه و استفاده نمایید.
پکیج را از لینک زیر می توانید تهیه کنید.
سوالات رایج در مورد تصفیه فاضلاب شهری
1) هزینه تصفیه فاضلاب شهری چقدر است؟
هزینه تصفیه فاضلاب شهری به عوامل مختلفی مانند حجم فاضلاب، نوع فرآیند تصفیه، کیفیت مورد نظر، و هزینههای ساخت و بهرهبرداری بستگی دارد.
2) هدف از تصفیه فاضلاب شهری چیست؟
هدف اصلی از تصفیه فاضلاب شهری، حذف آلایندههای موجود در آن به منظور حفاظت از محیط زیست و بهداشت عمومی است. با تصفیه فاضلاب، میتوان از ورود آلایندهها به منابع آب، خاک و هوا جلوگیری کرد و از شیوع بیماریهای مرتبط با آب آلوده پیشگیری نمود.
3) تصفیه فاضلاب شهری به چند مرحله تقسیم بندی می شود؟
- به طور کلی، مراحل تصفیه فاضلاب شهری به سه دسته اصلی تقسیم میشوند:
تصفیه اولیه (Preliminary Treatment)
تصفیه ثانویه (Secondary Treatment)
تصفیه پیشرفته (Tertiary Treatment)



